Tinnitus Yeniden Eğitimi Terapisi

By: Özlem Ruhioğlu Çınar

2 Ekim 2025

Kategoriler:

Tinnitus Yeniden Eğitimi Terapisi

Tinnitus Yeniden Eğitimi Terapisi (TRT) kimler için uygundur?

Tinnitusta TRT, yani Tinnitus Yeniden Eğitimi Terapisi, kulak çınlamasına verilen beyin ve duygusal tepkiyi dönüştürmeyi amaçlayan, danışmanlık ve ses terapisi temelli bir yaklaşımdır. Amaç çınlamayı tamamen yok etmek değil; beynin çınlamayı “önemsiz bir arka plan sesi” gibi algılayıp zamanla geri plana atmasını sağlamaktır.

TRT nasıl çalışır?

TRT, beynin alışma (habituasyon) yeteneğinden yararlanır. İnsan beyni, tehlike taşımayan ve sürekli tekrar eden uyaranları zaman içinde filtreler. Çınlamayı tehlikeli veya rahatsız edici olarak etiketlediğimizde, dikkat sistemimiz sesi sürekli “öne” taşır. TRT; doğru bilgilendirme ve düşük seviyeli ses desteğiyle bu etiketlemeyi değiştirir, çınlamayı nötrleştirir ve farkındalığı azaltır.

TRT’nin temel bileşenleri nelerdir?

TRT iki ana sütuna dayanır: yapılandırılmış danışmanlık ve kişiye özel ses terapisi. Danışmanlık, çınlamanın nasıl oluştuğunu, neden daha çok hissedildiğini ve hangi alışkanlıkların şikâyeti beslediğini anlaşılır dille açıklar.

Ses terapisi ise beyaz gürültü, doğa sesleri veya işitme cihazı–ses üreteci kombinasyonlarıyla sessizlikte çınlamanın öne çıkmasını engeller. Bu iki yaklaşım ev egzersizleriyle desteklenir.

TRT değerlendirmesi nasıl yapılır?

Program öncesi ayrıntılı öykü alınır, otoskopi ve odyometri gibi işitme testleri uygulanır. Anksiyete, uyku ve yaşam kalitesi anketleri doldurulur. Bulgulara göre ses terapisi türü (kulak içi üreteç, işitme cihazı, çevresel ses) ve danışmanlık planı belirlenir. Her kişi için hedefler ve takip takvimi kişiselleştirilir.

Danışmanlık adımında neler konuşulur?

Danışmanlık, çınlamanın tehlikeli olmadığı, beyin–kulak sisteminin normal bir çıktısı olabileceği ve kontrol edilebilir olduğu bilgisini sade dille verir. Tetikleyiciler (sessizlik, stres, yorgunluk, kafein, gürültü) tanımlanır; bilişsel çarpıtmalar (felaketleştirme, seçici dikkat) yeniden çerçevelenir. Uyku, stres ve dikkat yönetimi için pratik araçlar öğretilir.

Ses terapisi nasıl uygulanır?

Ses terapisi, çınlamayı “bastırmak” için yüksek ses vermez; düşük–orta düzeyde, rahatlatıcı bir arka plan sesi sağlar. Hedef, çınlamayla çevre sesi arasındaki farkı azaltmaktır. Kullanılabilecek kaynaklar arasında kulak içi ses üreteçleri, işitme cihazlarının ses özellikleri, mobil uygulamalarla sağlanan doğa sesleri veya masaüstü ses makineleri bulunur. Ses seviyesi her zaman rahat ve tahammül edilebilir düzeyde tutulur.

TRT süreci ne kadar sürer ve takip nasıl yapılır?

TRT bir maraton gibidir; genellikle 6–18 ay içinde belirgin ilerleme beklenir. İlk aylarda eğitim ve ses alışkanlığı kurulur; 3.–6. ayda dikkat kayması ve duygusal tepkinin azalması başlar; 12. aya doğru çınlamanın çoğu zamanda fark edilmediği bir düzeye ulaşılabilir. Klinik kontroller 1., 3., 6., 12. aylarda yapılır; anketler ve işitsel ölçümlerle ilerleme izlenir.

Kimler TRT’den fayda görebilir?

TRT; sürekli çınlaması olan, özellikle sessizlikte artış hisseden, stres veya anksiyete ile şikâyeti tetiklenen, işitme kaybı eşlik eden ya da daha önce maskeleme seslerinden rahatlayan kişilerde yararlı olabilir. Çocuklar ve ileri yaşlılar dâhil, geniş bir yaş aralığında uygulanabilir; plan bireyselleştirilir.

Hangi durumlarda TRT tek başına yeterli olmayabilir?

Nabızla atar tarzda çınlama (pulsatil), ani tek taraflı işitme kaybı, baş dönmesi, kulak akıntısı–ağrısı gibi alarm bulguları varsa önce tıbbi nedenler araştırılmalıdır. Temporomandibular eklem (çene) ya da boyun kaynaklı somatik çınlamalarda, fizyoterapi ve diş hekimliği yaklaşımları ile çalışmak gerekebilir. TRT hiçbir zaman tedavi garantisi vermez; hedef günlük yaşam etkisini azaltmaktır.

TRT, bilişsel davranışçı terapi ve mindfulness ile birlikte nasıl kullanılır?

TRT danışmanlığına ek olarak bilişsel davranışçı teknikler ve mindfulness, çınlamaya verilen duygusal tepkiyi daha da yumuşatır. Nefes çalışmaları, beden tarama, dikkat odağı değiştirme ve düşünce yeniden çerçeveleme, habituasyonu hızlandırabilir. Uzmanınız uygun gördüğünde entegre bir plan hazırlanır.

TRT sırasında sık yapılan hatalar nelerdir?

Ses seviyesini fazla yükseltmek, kısa sürede sonuç beklemek, cihazları düzensiz kullanmak, tamamen sessiz ortamlarda uzun süre kalmak ve kaygı artırıcı içeriklere takılı kalmak yaygın hatalardır. Gerçekçi beklenti, düzenli takip ve sabır başarıyı artırır.

Yan etkisi var mı?

TRT invaziv değildir; ilaç veya cerrahi içermez. Yan etkiler nadirdir ve genellikle uygunsuz ses seviyeleriyle ilişkilidir (rahatsızlık, baş ağrısı). Uygun ayarlamayla tolere edilebilir. Gürültülü ortamlarda kulak koruması her zaman önerilir; tedavi sürecinde de bu kural değişmez.

Başarı nasıl ölçülür ve ilerleme nasıl anlaşılır?

Görüşmelerde Tinnitus Engellilik Envanteri (THI) ve benzeri anketlerle başlangıç ve takip puanları karşılaştırılır. Uyku kalitesi, konsantrasyon, iş ve sosyal yaşama etkisi ve duygu durumundaki değişimler kayıt altına alınır. Hastaların çoğu önce rahatsızlıkta azalma, sonra farkındalıkta azalma tarif eder.

TRT’de neler yapıyoruz?

İlk ziyaretinizde kapsamlı değerlendirme yapılır; size uygun ses çözümü ve danışmanlık planı oluşturulur. Düzenli kontrol randevuları ile ilerleme takip edilir.

TRT, PTM ve TAT karşılaştırması: hangisi size uygun?

TRT, progresif tinnitus yönetimi (PTM) ve tinnitus aktivite tedavisi (TAT), kulak çınlamasını yönetmede kullanılan, birbirini dışlamayan üç yapılandırılmış yaklaşımdır. Her biri farklı ihtiyaçlara odaklanır: TRT habituasyonu (alışmayı) hedefler, PTM işlevsel etkileri azaltmaya odaklanan basamaklı bir programdır, TAT ise çınlamanın yarattığı olumsuz duygusal tepkiyi eğitim ve danışmanlıkla dönüştürmeyi amaçlar. Hangi yöntemin uygun olduğu; şikâyetin şiddeti, eşlik eden işitme kaybı, kaygı–uyku sorunları ve kişisel tercihlerinize göre belirlenir.

Yaklaşımların hedef ve yöntem farkları

TRT’nin ana hedefi, beyne çınlamayı tehlikeli olmayan bir arka plan uyarısı olarak yeniden etiketlemeyi öğretmektir; danışmanlık ve uzun süreli düşük seviyeli ses desteği birlikte kullanılır. PTM, kişiyi basitten karmaşığa ilerleyen bir eğitim ve öz-yönetim yolculuğuna sokar; gerekirse BDT benzeri becerileri ve ses çözümlerini ekler. TAT ise sorun yaşanan aktivite alanlarını merkezine alır; hedefe yönelik danışmanlık ve ev içi uygulamalarla şikâyetin günlük hayattaki etkisini hafifletir.

Kimler hangi yaklaşımdan daha çok fayda görebilir?

Belirgin anksiyete ve sessizlikte artan farkındalık yaşayan, uzun dönemli bir alışma sürecine hazır kişiler TRT’den yarar görebilir. Günlük işlevsellikte (uyku, iş, konsantrasyon) belirgin zorlanma yaşayan ve adım adım, hedefli bir program isteyen kişilerde PTM uygun olabilir. Şikâyetlerini belirli aktiviteler tetikliyorsa ve kısa-orta vadede odaklı danışmanlık arıyorsanız TAT pratik bir seçenek sunar. İşitme kaybı eşlik edenlerde üç yaklaşım da işitme cihazı ve iletişim stratejileriyle entegre edilebilir.