Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo
14 Soruda Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV)
- BPPV Nedir?
Benign Paroksismal Poziyonel Vertigo (BPPV), en sık görülen iç kulak problemi ve Vertigo nedenidir. BPPV spesifik bir tanıdır ve tanımdaki her bir kelime, durumu açıklar:
Benign: Semptomlar, çok yoğun ve rahatsız edici olabilse de hayatı tehdit edici değildir.
Paroksismal: Ani, kısa sürelidir.
Pozisyonel: Bazı kafa pozisyonları veya hareketler i atağı tetikler.
Vertigo: Baş dönmesi yaşarsınız
- BPPV’ye ne sebep olur?
İç kulağımızın normal bir parçası olan kalsiyum karbonat kristalleri, dengemizi sağlamada ve vücut hareketlerimizde bize yardımcı olur. Bu küçük, kaya benzeri kristaller, iç kulağın merkezindeki “kese” içine yerleştirilmiştir. BPPV, kristallerin normal yerlerinden “ayrılmış, kopmuş” hale gelmesinden kaynaklanır. Bu durumda kristaller, iç kulağın yanlış kısmında veya yanlış kanalındaki sensörler üzerinde yüzmeye ve/veya sıkışmaya başlar. BPPV semptomlarınızın yoğunluğu, hareket ettiğinizde yer değiştiren kristallerin yerine oturuş süresine bağlıdır. Kristaller hareket ettikçe ve yerleştikçe, beyniniz güçlü (ancak yanlış) mesajlar alır, size çevrenizin döndüğü hissini yaşatır.
BPPV beni nasıl etkiler?
Herkes BPPV’yi farklı deneyimler ancak yine de ortak belirtiler vardır. En sık görülen semptomlar, baş dönmesi, mide bulantısı (bazen kusma) ve/veya ciddi bir alan oryantasyon bozukluğu ve dengesizlik hissidir. Bu semptomlar saniyelerden dakikalara kadar bir süre zarfında yoğun hissedilebilir. Sürekli baş dönmesi ve dengesizlik hissine sahip olabilirsiniz, ancak bu beliriler atak geçtikçe hafifleyecektir
BPPV, sürekli şiddetli baş dönmesine neden olmaz ve genellikle hareket ile tetiklenir. BPPV, işitme duyunuzu etkilemez veya bayılmanıza neden olmaz; doğal seyrinde, zaman içinde daha az şiddetli hale gelmektedir.
- BPPV ne kadar yaygındır?
BPPV çok yaygındır. Yaşlılarda daha sık görülür. Birçok kişi bunu yaşamı boyunca bir süreliğine deneyimler.
- BPPV’ime ne sebep oldu?
BPPV vakalarının çoğu sebepsiz olur. Bazen baş ve boyuna alınan darbe, migren, iç kulak problemleri, ani stres ve üzüntü, diyabet, osteoporoz ve uzun süre yatakta yatma (tercih edilen uyku tarafı, cerrahi prosedürler, hastalık nedeniyle) ile ilişkilendirilebilir.
- BPPV nasıl teşhis edilir?
Taramalar ve X ışınları gibi normal tıbbi görüntüleme veya tıbbi laboratuvar testleri, BPPV’yi doğrulayamaz. BPPV’de en etkili tanı yöntemi, hastanın öyküsü alındıktan sonra uygulanan manevralardır. Manevra, doktorunuzun, kristalleri hareket ettirmek için başınızı döndürdüğü spesifik hareketleri kapsar. BPPV teşhisinde en sık uygulanan test Dix- Hallpike’dIr. Manevralara ek olarak, posturü (duruşu) analiz eden denge testleri (Posturografi vb.) ve göz hareketlerini (nistagmus) takip eden bir takım testler uygulamak doğru teşhis için önemlidir.
- BPPV tedavi edilebilir mi?
Evet. Her ne kadar ilaçlar, mide bulantısı gibi acil rahatsızlıkların giderilmesinden başka bir nedenle kullanılmasa da, BPPV vakalarının çoğu, genellikle tamamlanması sadece birkaç dakika süren manevralarla tedavi edilebilir. Bazen tedavi, bazen birkaç kez tekrarlanmayı gerektirmesine rağmen yüksek başarı oranlarına (% 80 civarında) sahiptir. Bu manevralar, kristalleri iç kulağınızdaki orijinal konumlarına geri yönlendirmek için tasarlanmıştır. Aynı zamanda teşhis için de kullanılırlar. Doktorunuz ayrıca evde yapmanız için bazı fizik hareketleri de verebilir. Manevra tedavilerine cevap vermeyen hastalarda Vestibüler Rehabilitasyon Tedavisi (VRT) uygulanabilir. Bu program, uzun süren tedavi sürecindeki kötü psikolojiyi yok etmek ve kişinin günlük hayatını düzene sokmak için uygulanır.
- BPPV manevralarının yan etkisi ya da zararı var mıdır?
BPPV tedavisi sırasında baş dönmesi, mide bulantısı ve oryantasyon bozukluğu gibi bazı kısa süreli rahatsızlıklar yaşanabilir. Tedaviden sonra, bazı hastalar semptomlarının hemen düzelmeye başladığını rapor eder. Bazı hastalar ise, hafif dengesizliklerinin olduğunu bildirmektedir. Bu semptomların sona ermesi birkaç saat veya birkaç gün sürebilir.
- BPPV kendi kendine kaybolabilir mi?
BPPV’nin kendiliğinden birkaç hafta içinde kaybolacağına dair çalışmalar vardır. Ancak BPPV’de düşme riski de olduğundan tedavi için erken davranmak doğru olacaktır. Kişinin yaşı, sakatlığı ya da denge problemi varsa düşme riski daha yüksek olacaktır.
- BPPV’min iyileştiğini nasıl anlayabilirim?
Tamamen yok olmasa da hareket ettikçe yaşanan dönme hissinin azalması iyileşme işaretidir.
- Kendimi iyi hissetmem ne kadar sürer?
BPPV için uygulanan başarılı tedavilerden sonra bile harekete karşı biraz duyarlı hissedebilirsiniz. Ayrıca zaman zaman dengesizlik yaşayabilirsiniz. Bu hafif semptomların yavaşça kaybolması birkaç gün ila birkaç hafta sürebilir. Baş dönmesi veya dengesizlik semptomlarınız, birkaç gün ila birkaç hafta içerisinde iyileşmezse, doktorunuza danışmalısınız. Düşme öyküsü veya düşme korkusu olan yaşlılar, daha fazla egzersize veya denge terapisine ihtiyaç duyabilirler.
- BPPV tedavimi hızlandırmak için yapmam/yapmamam gereken şeyler var mı?
Evet. Tedavi sürecinde dengeniz bozuk olacağı için düşmeye karşı gereken önlemleri almanız gerekecektir. BPPV başarılı bir şekilde tedavi edilip, iyileşene kadar harekete karşı daha duyarlı hissedeceksiniz. Belirtileriniz yavaşça ortadan kalktıktan sonra güvenle yapabileceğiniz normal etkinliklere geri dönmek önemlidir. Hareket etmek, iyileşmenizi hızlandıracaktır.
- BPPV geri gelebilir mi? Rahatsızlığın geri gelmesini önleyebilir miyim?
Ne yazık ki, BPPV geri dönebilen bir rahatsızlıktır. BPPV’nin geri dönüşü riski, travma (fiziksel yaralanma), iç kulak problemleri, yaşlılık gibi nedenlerle artabilir. Şu an için BPPV’nin geri gelmesini engelleyen bir önlem yoktur. Ancak tedavide sağlanan yüksek başarı oranları hastaları rahatlatmaktadır.
- İlk tedaviden sonra semptomlarım devam ederse ne olur?
İlk tedavinizin başarısız olmasının birkaç nedeni vardır:
- Kristalleri uygun yerlerine geri getirmek için birden fazla manevra seansına ihtiyaç vardır.
- Özel tedavi gerektirebilecek birkaç farklı BPPV formu veya türü vardır. Farklı BPPV tiplerine bağlı olarak mevcut olan başka tedaviler gerekebilir.
- BPPV bazen aynı anda birden fazla kanalda ve/veya tarafta olabilir. Bu durum, çözmek için çoklu tedaviler gerektirir.
- BPPV kristalleri doğru bir şekilde yeniden konumlandırıldıktan sonra bile bir miktar baş dönmesi olabilir. Bu baş dönmesinin yok olması, daha fazla zaman (birkaç gün ila birkaç hafta arasında) veya farklı bir egzersiz/hareket rutini gerekebilir. Belirtileriniz devam ederse, doktorunuzla iletişim kurmanız önemlidir.
Beningn Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) Tedavisinde Manevra Uygulamaları
BPPV’ye neyin neden olduğu kesin olarak hala anlaşılamamış olmakla birlikte, iç kulaktaki bir sorundan kaynaklandığı bilinmektedir. İç kulak kanallarımızdaki küçük kalsiyum “taşları”, dengemizi korumamıza yardımcı olur. Normalde, ayağa kalktığımızda veya başımızı çevirdiğimizde olduğu gibi belirli bir şekilde hareket ettiğimizde, bu taşlar hareket eder. Bazen bu taşlar, iç kulağınızın yarım daire biçimli kanal adı verilen bir bölgesine hareket eder (kaçar). Başımızı belirli şekillerde hareket ettirdiğimizde, yarım daire şeklindeki kanaldaki taşlar da hareket eder. Yarım daire şeklindeki kanaldaki sensörler bu hareketle tetiklenir ve bu da baş dönmesi hissine neden olur.
Manevralar, normal yarı dairesel kanal fonksiyonunu eski haline getirmek ve böylece baş dönmesi ve pozisyonel nistagmusun ortadan kaldırılması için uygulanan, baş ve gövde hareketlerinden oluşan hareketlerdir. Bu manevraların temel amacı, yarım daire şeklindeki kanaldaki serbest kalıntıları, geldikleri tahmin edilen utriküle geri götürmektir.
Baş pozisyon egzersizleri, semptomların iyileşmesini sağlayarak merkezi sinir sisteminin adaptasyon ve denge sağlaması için çalışır.
BPPV’nin temelde 3 tip tedavisi vardır: kanalın yeniden konumlandırılması, serbest bırakma egzersizleri ve alışma egzersizleri. Çalışmalar, üçünün de iyileşmeyi kolaylaştırdığını belirtmektedir. Genellikle tedavide kanalın yeniden konumlandırılması veya serbest bırakma manevraları kullanılır. Alışkanlık egzersizleri daha hafif kalan şikayetler için uygulanır.
BPPV tedavisinde klinisyenlerin adını taşıyan birçok manevra vardır (Epley, Semont, Brand-Daroff, Gufoni, Barbekü manevrası vb.)
Manevralar hakkında detaylı bilgi almak için:
